Nove sankcije koje je uveo Ured za kontrolu strane imovine (OFAC) pri Ministarstvu finansija SAD-a otkrivaju da planovi o otcjepljenju Republike Srpske više nisu puka politička retorika, već ozbiljno organiziran poduhvat.
Dana 17. januara 2025. godine, Sjedinjene Američke Države uvele su sankcije određenim javnim ličnostima iz Republike Srpske zbog njihovog učešća u organizaciji proslave neustavnog Dana Republike Srpske. Ova mjera otkriva postojanje organizirane grupe koja radi na razbijanju Bosne i Hercegovine i ugrožavanju Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Na listi sankcionisanih našli su se ministar unutrašnjih poslova Rs-a Siniša Karan i generalni sekretar Vlade Rs-a Dalibor Panić. Prema objavljenim informacijama, obojica su bila ključni akteri radne grupe Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD), formirane s ciljem izrade plana za otcjepljenje Rs-a.
Dodikovi stvarni potezi iza retorike o nezavisnosti
Prema podacima američkih vlasti, radna grupa SNSD-a intenzivno je djelovala tokom 2024. godine, iste godine kada je Bosna i Hercegovina stekla kandidatski status za članstvo u Evropskoj uniji. Činjenica da je ministar unutrašnjih poslova bio direktno uključen u ove aktivnosti dodatno podiže nivo zabrinutosti, s obzirom na to da se radi o osobi koja nadzire oružane i obučene policijske snage.
Ovo otkriće potvrđuje da Milorad Dodik, predsjednik Rs, nije ostao samo na riječima, već je aktivno radio na realizaciji svojih secesionističkih ambicija. Upravo to pokazuje njegovo priznanje u intervjuu za ruski TASS tokom Peterburškog ekonomskog foruma, gdje je naveo da je plan o razdvajanju donesen, ali da još nije određen tačan datum.
Dugi korijeni ideje o nezavisnosti
Priče o otcjepljenju Rs-a nisu novost. Još 2015. godine, SNSD je na petom kongresu usvojio deklaraciju kojom je predviđen referendum o nezavisnosti, no taj plan nikada nije sproveden. Ipak, od tada se retorika o nezavisnosti neprestano intenzivira, a sankcije SAD-a sada potvrđuju da je riječ o mnogo ozbiljnijem i konkretnijem projektu nego što se to do sada pretpostavljalo.
Gdje su reakcije domaćih i međunarodnih aktera?
Dok američke vlasti sankcijama nastoje zaustaviti destabilizirajuće aktivnosti, domaći pravosudni organi i politički lideri još uvijek šute. Na informaciju o formiranju radne grupe koja radi na razbijanju države morali bi reagovati Tužilaštvo BiH i visoki predstavnik Christian Schmidt, posebno s obzirom na kršenje Dejtonskog sporazuma.
Schmidt je više puta ponovio da je spreman koristiti Bonske ovlasti, no konkretnih poteza i dalje nema. S druge strane, probosanski politički lideri pokazuju zabrinjavajući nedostatak proaktivnosti. Umjesto da iskoriste trenutak i preduzmu konkretne mjere za zaštitu teritorijalnog integriteta države, oni se drže uobičajene rutine, očigledno nesposobni da izađu iz komforne zone.
Ako nešto izgleda, zvuči i ponaša se kao prijetnja, onda to vjerovatno i jeste prijetnja. Vrijeme je da odgovorne institucije, kako domaće tako i međunarodne, prepoznaju ozbiljnost situacije i poduzmu konkretne korake u zaštiti ustavnog poretka Bosne i Hercegovine.
